یکی از معروف‌ترین، محبوب‌ترین و پر مصرف‌ترین چوب‌های مورد استفاده در صنایع و شاخه‌های مختلف هنر چوب، چوب راش است. این چوب در تمام نقاط جهان انواع مختلفی دارد که هر کدام از آن‌ها خصوصیات و ویژگی‌های منحصر به فردی دارند.
ویژگی چوب راش
چوب راش، چوبی سخت و مقاوم و با منافذ خیلی ریز است که ساختمانی شبیه چوب افرا دارد. از این چوب برای ساخت چهارچوب، درب، پنجره، پایه‌های صندلی خمیده، خراطی و… استفاده می‌شود. همچنین از برش‌های شعاعی و نیمه لوله بری راش برای روکش استفاده می‌شود. به طور کلی چوب راش در هر قسمتی از هنر و صنعت چوب کارایی خوب و مفیدی دارد. همچنین با ماشین‌آلات صنایع چوب می‌توان به خوبی با این چوب کار کرد. چوب راش با وجود اینکه تراکم بالایی دارد اما اگر با تیغه مناسب بریده شود بسیار خوشکار است. اما اگر با تیغه نامناسب و کند بریده شود حتما در سطح آن سوختگی مشاهده خواهید کرد.
چسب‌پذیری چوب راش خوب است و پرداخت آن عالی است. در مرحله پرداخت که قبل از رنگ‌کاری انجام می‌شود می‌توان نقوش زیبا و منحصر به فرد این چوب را با رعایت اصول صحیح پرداخت مشاهده کرد. از چوب راش بسیار زیاد و به جا در خراطی استفاده می شود و کیفیت خروجی بسیار خوبی دارد.
شرایط خاک از عواملی است که در رشد سریع درخت راش و تولید الوار بلند موثر است. به همین خاطر از این ویژگی بسیار مفید در تولید الوار صنعتی از چوب راش اروپایی در جنگل‌های این قاره استفاده شده است. ولی متاسفانه در ایران به این ویژگی و صنعتی کردن جنگل ها برای جلوگیری از تخریب آن ها و علاوه بر آن افزایش بافت جنگلی و همچنین استفاده صنعتی از چوب راش زیبای ایران هیچ توجهی نشده است.
چوب راش با وزن مخصوص (چگالی) حدود ۶۵۰ کیلوگرم بر مترمکعب از چوب‌های پهن برگ است و ساختار آن پراکنده آوند است. به همین دلیل بافت یکنواخت و خوش تراشی دارد.
فراوانی چوب راش
اسم علمی چوب یا درخت راش از واژه ی یونانی Fago به معنی “خوراکی” گرفته شده است. این نحوه نام‌گذاری اشاره به خوراکی بودن دانه درخت راش دارد. گونه راش و کلا این خانواده دارای ۶۵۰ گونه شناخته شده است. در برخی منابع این تعداد کمی متفاوت است و حتی به بالای ۹۰۰ گونه شناخته شده هم می‌رسد. تعداد زیاد از گونه‌ها برای درخت راش در ۷ جنس مختلف قرار گرفته است که این تقسیم بندی نوع جنس بر مبنای تقسیم‌بندی علم گیاه‌شناسی انجام می‌شود. البته در تقسیم‌بندی‌های دیگر تا ۹ جنس هم برای این چوب نام برده می‌شود. سه جنس مهم این خانواده به نام‌های Fagus، Quercus و Costanea در ایران رشد می‌کنند.
۱۱ گونه از جنس راش یا همان Fagus در نیمکره‌ی شمالی زمین در چند کشور مختلف منتشر شده است. از این جنس راش که به طور کلی از خانواده Fagaceae هستند تنها گونه‌ی Fagus Orientalis در ایران وجود دارد. فاگوس ارینتالیس (Fagus Orientalis) به راش شرقی هم معروف است و این درخت بومی رشته کوه البرز، قفقاز و شمال شرقی ترکیه است.
خصوصیات درخت راش
درخت راش درختی پهن برگ و خزان کننده است. در حدود ۲۴ تا ۳۰ درصد حجم درختان جنگل‌های شمال ایران را شامل می‌شود. درخت راش در جنگل‌های شمال ایران اسامی مختلفی دارد درخت راش نام‌های محلی مثل: چلر، مرس، راج، الاش، آلاش، الوش، قزل، آقاج و قزل شناخته می‌شود.
تاثیر شرایط زیست محیطی بر درخت راش
مهم ترین گونه‌های خانواده راش از لحاظ ارتفاع قالب در ارتفاع ۹۰۰ تا ۱۵۰۰ متر از سطح دریا رشد می‌کنند. کوتاه ترین درختان راش در ارتفاع ۱۶۰۰ متر به بالا دیده می‌شوند. بنابراین هرچه از ارتفاع ۱۵۰۰ متر بالاتر برویم ارتفاع کلی درخت راش کم می‌شود.
درخت راش جز درختان نیمه سایه پسند تا سایه پسند است. به همین علت در جنگل های شمال ایران، جنگل‌های راش بیشتر در جهت شمالی دیده می‌شوند که آفتاب کمتری به این قسمت‌ها می‌تابد که این حالت به علت نم پسند و سایه پسند بودن درخت راش است.
درختان راش خاک‌های آبدار را نمی‌پسندند و این نم زیاد در خاک را تحمل نمی‌کنند. درختان راش در خاک‌های دارای زه کش، اسیدی، خنثی و قلیایی رشد می‌کنند. درخت راش به سرما مقاوم است ولی برای نهال‌های کوچک درخت راش این مورد فرق می‌کند. نهال‌های جوان از سرمای دیررس بهاره و از سرمای زودرس پاییزه آسیب می‌بینند. همچنین سرمای ناگهانی و غیریکنواخت و طولانی مدت در زمستان به چوب راش آسیب می‌رساند. گونه راش جز درختان بسیار زیبایی است که در جنگل‌های ایران دیده می‌شود. این زیبایی به علت داشتن تاج منحصر به فرد است. وقتی در زمستان برگ‌ها خزان می‌کنند، یکی از راه‌های شناسایی درخت راش است که این شناسایی از طریق تاج منحصربه‌فرد درخت انجام می‌شود. فرم تاج درخت راش ناشی از شاخه‌های ستبر و تنومند است.
معایب چوب راش
یکی از مشکلات اصلی چوب راش ثبات ابعاد کم این چوب است. به همین دلیل فاقد دوام چندان در برابر تغییرات رطوبت و دمایی است. تجربه نشان داده که چوب راش برخلاف تصور رایج منقبض و منبسط هم می‌شود. این موضوع مشکلات زیادی را در برخی از هنرهای چوبی که با دقت دهم میلیمتر سر و کار دارند ایجاد می‌کند. به طور مثال در گره‌چینی با چوب راش که نیاز به دقت بالایی دارد این مشکل مشاهده می‌شود. پس به این ترتیب وقتی این چوب متناوبا در محیط‌های خشک و تر قرار می‌گیرد به دلیل تغییرات ابعاد بافت چوب دارای توانایی زیاد در نگهداری میخ می‌گردد ولی نمی‌توان گفت که این موضوع یک مزیت برای آن به شمار می‌آید.
این چوب از نظر ایجاد آلرژی و حساسیت خیلی مورد خطرناکی به حساب نمی‌آید. اما آلرژی و حساسیت برای راش اروپایی گزارش شده است. چوب راش اروپایی را به عنوان یک چوب حساسیت زا معرفی کرده که در مرحله برشکاری و پرداخت، مشکلاتی برای چشم و پوست و سوزش تنفسی در برخی افراد به وجود می‌آورد.
راش اروپایی در بسیاری از کشورهای قاره اروپا در دسترس است و از لحاظ اقتصادی قیمت متوسطی دارد. اما در حال حاضر به دلیل نوسانات قیمت ارز در ایران دیگر این چوب در رده قیمتی متوسط قرار ندارد و قیمت آن در رده بالا قرار می‌گیرد؛ به خصوص برای گونه‌های آلمانی این چوب (چوب راش پل مایر آلمان) این افزایش قیمت بسیار چشمگیرتر بوده است.
برای مشاهده رطوبت و ویژگی‌های بیشتر الوارهای رویال راش به آپارات ما سر بزنید.