چرا آشنایی با هنر گره چینی مهم است؟ پرداختن به این موضوع از این رو مهم است که هنر گره چینی مطابق با فرهنگ هر کشور رو به رشد است. در تعریف انواع هنر گره چینی آمده است که ترکیب چوب با هندسه و نقوش اصیل گره چینی به وجود می‌آید. از اتصال قطعه چوبهای برش خورده با یکدیگر آلات و لغت گره چینی را می‌توانیم به وجود بیاوریم. در حقیقت گره چینی یکی از حرفه‌های سنتی ایران است که به روش هندسی تاکید دارد و از چیدمان آلات گره در ترکیبی هماهنگ و زیبا به وجود می‌آید.
اولین چیزی که در گره چینی شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد نظم مثال‌زدنی در نقوش آن است.
گره چینی از چه قسمت‌هایی تشکیل شده است؟
چهار قسمت اصلی تشکیل‌دهنده گره چینی ها، از عناصر فرهنگی، مذهبی و طبیعی الگو گرفته است.
چهار الگو مشترک گره چینی‌های شهرهای مختلف ایران عبارتند از:
- شمسه،
- گل هشتپر،
- چلیپا و
- دایره.
تاریخچه گره چینی
گره چینی از هنرهای ظریفی است که در دوران خلفا عباسی در ایران رایج بوده است. در واقع گره چینی در قرن 6 تا 8 هجری قمری در مصر و سوریه متداول شد و از همان زمان به ایران رسید. خاستگاه اصلی این هنر اصفهان بوده است. از گره چینی در ساخت درب کاخها، خانههای تاریخی و سنتی، باغها و اماکن متبرکه استفاده میکردند. ولی امروزه در هتلها، برجها، خانههای مدرن و ویلاها از گره چینی استفاده میکنند. حضور گرهها در بناها بر نظم موجود بر این بناها تأکید میکنند و بنا را با تبلوری از نظم و هندسه جلوه میدهند.
انواع گره چینی
گره چینی چگونه ایجاد می‌شود؟ ابتدا تخته‌های چوبی بزرگ را به قطعات کوچک‌تر تقسیم می‌کنیم. به این قطعات به آلات و لغات گفته می‌شود. سپس قطعات را به شکل‌های هندسی، اجرام آسمانی، حیوانات و گیاهان در می‌آوریم. همنشینی نقوش گره چینی با طرح‌های هندسی یا اسلیمی و یا ترکیب با شیشه‌های رنگی علاوه بر اینکه تغییرات بافت چوب را به حداقل می‌رساند، اثر هنری ماندگاری را نیز به جا می‌گذارد. در عین حال نیز دوام و استحکام بالایی در مقابل تغییرات محیطی (سرما،گرما،رطوبت و آفتاب) دارد. ترکیبات گره چینی شامل موارد زیر است:
- کاغذ رخ ( به کاربردن چوب، بدون استفاده از شیشه)
- چوب و شیشه
- آلت و لغت که در مساجد و منبرها کاربرد بیشتری دارد.
از دوران صفوی به بعد استفاده از شیشه‌های رنگی در چوبهای مشبک به عنوان یک سبک به کار برده شد که رفته رفته به آن نام ارسی دادند.
ارسی
ارسی نوعی پنجره چوبی دو لنگه است. اور (over) به معنی بالاست و ارسی یعنی پنجره‌هایی با لنگه‌های بازشو و بالا رونده است. این کلمه از ارو یا اروس (arus) گرفته شده و به معنای سفید و روشنایی است. ارسی برگرفته از کلمه‌ی روس است. لنگه‌های این پنجره به جای حرکت بر حول پاشنه، در درون یک چارچوب به سمت بالا و پایین حرکت می‌کند. ارسی غیر از چارچوب به سه قسمت آستانه، طبقه‌ی پایین یعنی لنگه‌های بازشونده، و قسمت بالا که منحنی کننده لنگه‌هاست تقسیم می‌شود.
از جمله بناهای دارای ارسی که به کمک هنر قواره بری تزئین شده می‌توان به ارگ کریمخان، خانه محتشم، بنای دیوان‌خانه و باغ دولت‌آباد در یزد، موزه چهل‌ستون، حسینیه‌ها و مسجد جامع اشاره کرد.
هنر گره‌چینی ایرانی
طرح‌های هندسی، که منشاء هنر گره چینی هستند، معمولا شامل یک شمسه چندضلعی در وسط بوده و چند شکل هندسی دیگر در اطراف به نحوی ترسیم شده تا بتوانند فضا را پر نمایند. گره چینی صرفا به منزله یک تزئین خاص و یا بیان احساس هنرمند نیست. بلکه هدف از ساخت آثار هنری گره چینی از جانب هنرمندان دو چیز بوده است:
- حرکت بر اساس معرفت خود آن‌ها و هدایت دیگران به سوی این معرفت.
- هنگامی که یک بیننده به آثار گره چینی می‌نگرد در ابتدا تحت تاثیر زیبایی و به خصوص نظم آن قرار می‌گیرد ولی پس از تامل بیشتر در آن به سمت معانی عرفانی خواهد رفت.
-
- مسجد نصیرالملک شیراز
-
- درب اسلیمی
-
- الگوی چهار خورشیدی
-
- گره چینی ژاپنی
الگوی هشت و چهار پرطرفدارترین الگو در ایران
انواع مختلفی از الگو گره چینی در ایران وجود دارد که بیشترین الگو مورد استفاده در تزئینات، الگوی هشت و چهار می‌باشد.
الگوی هشت چهار لنگه
ابزار و تجهیزات گره چینی
- ارهبرقی،
- دستگاههای چندکاره که شامل رنده و اره و گندگی و خراطی است،
- ارههای دستی کوچک،
- انواع سوهانهای چوبساب،
- سوهانهای ظریف،
- گیرههای رومیزی،
- چوبهای جنگلی مثل راش، چنار و توسکا و … (برای اطلاع از قیمت روز چوبهای راش و روسی با کارشناسان فروش ما در ارتباط باشید و جهت اطلاع از لیست محصولات رویا راش اینجا کلیک کنید.)
شیوه کار به این شکل است که ابتدا طرح در این هنر نسبت به مکان مورد نظر انتخاب و اندازه گیری می‌کنیم. در مراحلی از این کار می‌توانیم چوب‌ها را توسط دستگاههای برقی برش دهیم و مرحله نهایی که چفت و بست کردن گرهها است را با دست انجام دهیم. باید با قرار دادن هر قطعه لای گیره با ارههای دستی کوچک برش‌های کام و زبانه بزنیم و با چیدن هر بند (قطعه) شیشه‌ی رنگین لای درزها قرار دهیم. و بعد ردیف بعدی گره را بچینیم.
روش اجرای گره چینی
آشنایی با هنر گره چینی در واقع اجرای گره‌های هندسی توسط چوب است. (گرهها براساس قاعده معینی که برای هر یک وجود دارد با استفاده از خطوط مستقیم شکل می‌گیرند. و آلت‌های گره را به وجود می‌آورند). اجرای این هنر با مشخص کردن کلاف یا چهارچوبی که قرار است درون ان هنر گره‌چینی انجام گیرد آغاز می‌شود. با توجه به طرح گره، چوب را به صورت قطعه قطعه برش می‌دهیم. برای چفت کردن هر دو قطعه چوب بدون استفاده از چسب و میخ از اتصالات کام و زبانه استفاده می‌شود. از چفت شدن همه قطعات در کنار هم فضاهای خالی ایجاد می‌شود، که کل گره را بصورت شبکه شبکه درمی‌آورد. این فضاها برای زیبائی بیشتر با شیشه‌های رنگی یا آئینه پر می‌شوند.